Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. zawiera 4 punkty. Tylko dwa z nich dotyczą orzeczeń wydawanych przez sądy powszechne, tj. sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Wynika z nich przede wszystkim, że orzeczenia sądów powszechnych i wojskowych mogą być uchylone także jeżeli wadliwość procesu powoływania [członków składu orzekającego] prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności.
Uchwała w ogóle nie dotyka orzeczeń sądów administracyjnych, ponieważ nadzór nad działalnością orzeczniczą sądów administracyjnych pełni Naczelny Sąd Administracyjny, a nie Sąd Najwyższy.
Czy Sąd Najwyższy podważył powołania sędziów nominowanych przez nową KRS?
Jeden ze sprawozdawców – SSN prof. Włodzimierz Wróbel – tłumaczył, że ta uchwała nie jest o sędziach. Nie dotyczy ona statusu sędziów powołanych na wniosek nowej KRS, ale tego, czy skład sądu z udziałem tych osób może być uznany za sąd w rozumieniu art. 45 Konstytucji RP, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, czyli za sąd bezstronny i niezawisły.
Wynikającą z uchwały konieczność badania procesu powoływania sędziego, który brał udział w wydawaniu orzeczenia, sędzia sprawozdawca uzasadnił brakiem zaufania do bezstronności i niezależności Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej przepisami ustawy z dn. 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3):
W sytuacji, jaka powstała w związku z powołanymi przez nowy KRS sędziami i ze względu na to, jak ten KRS działa, Sąd Najwyższy podziela opinię, która była wyrażana już w orzeczeniu Izby Pracy SN w grudniu, że ten organ, który miał gwarantować pozapartyjny sposób powoływania sędziów, tak, żeby to byli najlepsi z najlepszych, że ten mechanizm został zepsuty i to spowodowało, że dzisiaj nie mamy pewności, kto został sędzią, czy to są ci najlepsi z najlepszych.
SSN Włodzimierz Wróbel – fragment ustnego uzasadnienia uchwały
Brak pewności, czy Krajowa Rada Sądownictwa dokonała właściwego wyboru nie oznacza jednocześnie automatycznego podważenia orzeczeń wydawanych przez sądy, w których składzie zasiadają sędziowie przez nią nominowani. Za takim rozwiązaniem sędziowie połączonych Izb Sądu Najwyższego opowiedzieli się tylko w przypadku orzeczeń wydanych przez sam Sąd Najwyższy.
Jak w praktyce stosować uchwałę Sądu Najwyższego w odniesieniu do orzeczeń sądów powszechnych?
Odpowiedź na to pytanie udzielił w wywiadzie dla dziennika Rzeczpospolita rzecznik prasowy Sądu Najwyższego – SSN dr Michał Laskowski:
Trzeba zbadać w konkretnej sprawie (ad casum), biorąc pod uwagę konkretne okoliczności procesu nominacyjnego i ewentualnie sprawy, która jest rozpoznawana, czy są tam jakieś symptomy braku bezstronności, czy zależności od władzy politycznej, czy od kogokolwiek innego.
SSN Michał Laskowski – wypowiedź dla dziennika Rzeczpospolita
Kto będzie o tym rozstrzygał?
Będą to robić sądy odwoławcze jeśli taki zarzut się w środku odwoławczym pojawi. Także sądy, które rozpoznają nadzwyczajne środki zaskarżenia, tj. wniosek o wznowienie, kasację itd.
SSN Michał Laskowski – wypowiedź dla dziennika Rzeczpospolita
Jakie będą warunki uchylenia wyroku wydanego przez sędziego nominowanego przez nową KRS?
Będzie nie tak łatwo wykazać, że sędzia który prowadził moją sprawę, a przeszedł przez nową Krajową Radę Sądownictwa, nie jest niezależny, czy nie jest bezstronny. Być może to się uda w konkretnych przypadkach, bo słyszymy tu o błyskawicznych awansach, albo o zupełnie nieuzasadnionych [nominacjach], gdzie stający do konkursu zajmuje piąte miejsce i wygrywa.
SSN Michał Laskowski – wypowiedź dla dziennika Rzeczpospolita
Do których orzeczeń sądów powszechnych ma zastosowanie uchwała?
Wykładnia przepisów zawarta w uchwale w przypadku sądów powszechnych ma zastosowanie wyłącznie do orzeczeń wydanych po 23 stycznia 2020 r. i nie ma zastosowania do spraw karnych rozpoczętych przed 24 stycznia 2020 r. Wynika to z punktu 3 uchwały.